Czym jest model LBO i dlaczego warto go zbudować?
Model LBO (Leveraged Buyout), czyli model wykupu lewarowanego, to podstawowe narzędzie analityczne stosowane w finansach korporacyjnych do oceny opłacalności przejęcia firmy przy znacznym udziale finansowania dłużnego. Pozwala on zrozumieć, w jaki sposób zadłużenie wpływa na zwrot z inwestycji dla kupującego, oraz ocenić zdolność przejmowanej spółki do obsługi tego długu. Budowa takiego modelu w programie Excel jest kluczowa dla inwestorów finansowych, takich jak fundusze private equity, a także dla menedżerów rozważających wykup menedżerski. Pozwala on na symulację różnych scenariuszy, ocenę wrażliwości wyników na kluczowe zmienne oraz prognozowanie przepływów pieniężnych, które są niezbędne do spłaty zobowiązań.
Podstawowe założenia i dane wejściowe do modelu LBO
Zanim przystąpimy do budowy modelu, musimy zebrać kluczowe dane wejściowe. Podstawą są historyczne sprawozdania finansowe przejmowanej spółki, zazwyczaj za ostatnie 3-5 lat. Niezbędne będą również prognozy dotyczące przyszłej działalności, w tym prognozy przychodów, kosztów operacyjnych i wydatków inwestycyjnych (CAPEX). Bardzo ważne jest również zrozumienie struktury kapitału docelowej firmy, w tym istniejącego zadłużenia i jego warunków. Kluczowe założenia dotyczące transakcji obejmują cenę zakupu, strukturę finansowania, czyli udział kapitału własnego i długu, a także koszt pozyskania finansowania. Należy również określić horyzont czasowy analizy, zazwyczaj od 5 do 7 lat, oraz strategię wyjścia, np. sprzedaż firmy lub wejście na giełdę, co pozwoli na obliczenie końcowej wyceny.
Struktura modelu LBO w Excelu: Kluczowe sekcje
Typowy model LBO w Excelu powinien być zbudowany w sposób logiczny i przejrzysty, ułatwiający nawigację i analizę. Zaleca się podział na następujące sekcje:
1. Dane wejściowe (Inputs/Assumptions)
Ta sekcja zawiera wszystkie założenia dotyczące transakcji i przyszłej działalności spółki. Powinna być ona oddzielona od reszty modelu, aby ułatwić wprowadzanie zmian i przeprowadzanie analiz wrażliwości. Tutaj umieszczamy cenę zakupu, strukturę finansowania, prognozy kluczowych pozycji finansowych, takie jak tempo wzrostu przychodów, marże, wydatki kapitałowe, a także założenia dotyczące kosztów obsługi długu i podatków.
2. Rachunek zysków i strat (Income Statement)
Na podstawie danych wejściowych tworzymy prognozowany rachunek zysków i strat. Zaczynamy od przychodów, odejmujemy koszty operacyjne, aby uzyskać zysk operacyjny (EBIT). Następnie uwzględniamy koszty odsetek od długu, amortyzację i inne pozycje, które prowadzą do zysku przed opodatkowaniem. Na końcu obliczamy podatek dochodowy i zysk netto. Ważne jest, aby uwzględnić efekt dźwigni finansowej poprzez odpowiednie uwzględnienie kosztów odsetek.
3. Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow Statement)
Ta sekcja jest sercem modelu LBO. Zaczynamy od zysku netto, dodajemy amortyzację (która nie jest przepływem pieniężnym), odejmujemy wydatki inwestycyjne (CAPEX) i zmiany w kapitale obrotowym. Kluczowe jest tutaj obliczenie wolnych przepływów pieniężnych (Free Cash Flow – FCF), które są dostępne dla wszystkich dostarczycieli kapitału. Następnie obliczamy przepływy pieniężne dostępne dla inwestorów kapitału własnego (FCFE) po uwzględnieniu spłat długu.
4. Bilans (Balance Sheet)
Prognozowany bilans powinien być zbilansowany, co oznacza, że suma aktywów musi być równa sumie pasywów i kapitału własnego. W tej sekcji modelujemy zmiany w aktywach trwałych (po uwzględnieniu CAPEX i amortyzacji), kapitale obrotowym oraz pasywach, w tym nowym i istniejącym długu, który jest spłacany w trakcie analizowanego okresu.
5. Obsługa długu (Debt Schedule)
Jest to kluczowa część modelu LBO. Tworzymy harmonogram spłat poszczególnych transz długu. Należy uwzględnić zarówno kapitał, jak i odsetki. Zazwyczaj model LBO zawiera różne rodzaje długu, np. kredyt bankowy, obligacje, dług podporządkowany, każdy z własnym harmonogramem spłat i oprocentowaniem. Ważne jest, aby przepływy pieniężne wygenerowane przez spółkę były wystarczające do obsługi tych zobowiązań.
6. Wycena i miary rentowności (Valuation & Returns)
W tej sekcji obliczamy kluczowe miary rentowności dla inwestora, takie jak wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) oraz zwrot z zainwestowanego kapitału (Multiple of Invested Capital – MOIC). Wycena końcowa firmy jest często obliczana przy użyciu metody zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF) lub mnożników rynkowych. Porównujemy cenę zakupu z wyceną końcową, aby ocenić potencjalny zysk.
Kluczowe wskaźniki i analiza wrażliwości
Po zbudowaniu podstawowego modelu, następnym krokiem jest analiza jego wrażliwości na zmiany kluczowych założeń. Najczęściej analizowanymi wskaźnikami są: Debt/EBITDA ratio, Interest Coverage Ratio (ICR), które pokazują zdolność spółki do obsługi długu. Analiza wrażliwości pozwala zrozumieć, jak zmiany w tempie wzrostu przychodów, marżach, CAPEX czy oprocentowaniu długu wpływają na IRR i MOIC. Jest to niezbędne do oceny ryzyka związanego z transakcją. Dobry model LBO powinien pozwalać na łatwe przeprowadzanie takich analiz, np. poprzez wykorzystanie tabeli danych w Excelu.
Dobre praktyki przy budowie modelu LBO
Aby model LBO był użyteczny i wiarygodny, należy przestrzegać kilku dobrych praktyk. Utrzymuj prostotę i przejrzystość: unikaj nadmiernej złożoności, skupiając się na kluczowych założeniach i wynikach. Oddzielaj dane wejściowe od obliczeń: ułatwia to wprowadzanie zmian i audyt modelu. Używaj jasnych nazw komórek i formuł: zwiększa to czytelność. Dokonuj poprawnych sprawdzeń bilansu: upewnij się, że bilans jest zawsze zbilansowany. Dokumentuj wszystkie założenia: wyjaśnij, skąd pochodzą dane i dlaczego zostały przyjęte takie, a nie inne wartości. Pamiętaj, że model LBO jest dynamicznym narzędziem i powinien być regularnie aktualizowany w miarę pojawiania się nowych informacji.
